AB Advocaten

Velen worden getroffen door de gevolgen van de coronacrisis. In het onderstaande stuk licht Ellen van den Boom van AB Advocaten in Nijmegen toe welke gevolgen de Corona-crisis voor de familierechtpraktijk van AB Advocaten heeft. Ze licht een paar praktijksituaties toe en geeft daarmee een inkijkje in haar dagelijks werk.

De rechtspraak in coronatijd

De coronamaatregelen die de rechterlijke macht nam medio maart, waren alleszins begrijpelijk onder de toen geldende omstandigheden. Ingrijpende maatregelen waren noodzakelijk om de coronacrisis te bezweren. De rechtspraak als instantie schakelde fors terug. Geplande zittingen werden opgeschort of, indien een zitting geen uitstel kon dulden, behandeld via het horen per telefoon of videobellen. Verre van ideaal. Maar onder deze omstandigheden verdedigbaar. Het is een fundamenteel recht om te worden gehoord in een rechtszaak die jou als persoon aangaat. En als het spoedeisend is, dan maar via de telefoon of videobellen. Het recht te worden gehoord, is onder andere verankerd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Vanuit de rechterlijke macht zelf en advocatuur kwamen al gauw kritische geluiden over de genomen coronamaatregelen. Terecht maakt men zich zorgen over een verantwoorde invulling van die maatregelen.

Digitale zittingen

Hoe gaat het telefonisch of video-horen in zijn werk? Onze ervaring is de volgende. De advocaat en de cliënt zijn aanwezig op het kantoor van de advocaat. De advocaat neemt in toga plaats achter de camera. De rechter leidt uiteraard de zitting. In onze beleving heeft de rechter minder tijd beschikbaar dan in pre-coronatijd. De rechtspraak kampt al jaren met een achterstand in digitalisering, en dat wreekt zich natuurlijk in coronatijd. De voorzieningen zijn beperkt en dus moet er spaarzaam om worden gegaan met de beschikbare middelen en tijd. De rechter wil een compacte zitting en dat vertaalt zich bijvoorbeeld in beperking van spreektijd. Advocaten wordt bijvoorbeeld slechts één pleitronde toegestaan, terwijl men op een fysieke zitting de gelegenheid krijgt te reageren op datgene wat de andere advocaat heeft aangevoerd (de zogenaamde repliek en dupliek). Uiteraard zijn er voorafgaande aan de zitting schriftelijke stukken uitgewisseld, maar de zittingen die nu doorgaan via videobellen worden als spoedeisend beschouwd, wat in de praktijk nogal eens betekent dat er zich op het laatst allerhande ontwikkelingen hebben voorgedaan, die ter zitting besproken moeten worden.

Onze ervaringen met de rechtspraak in coronatijd zijn niet onverdeeld positief. Sommige rechters zijn proactief en stemmen rechtstreeks met de betrokken advocaten af hoe en op welke termijn een zitting door kan gaan. Maar ook kan er lang onduidelijkheid zijn of een zitting wel of niet doorgaat. Onzekerheid daarover is niet prettig, zeker niet voor onze cliënten. Een inhaalslag lijkt door de rechtspraak te zijn gemaakt. Voorzichtig durf ik te stellen dat het er nu op lijkt dat een paar weken voorafgaande aan de zitting bekend wordt gemaakt of een zitting (via videobellen) door kan gaan. Gaat een zitting niet door, dan wordt aangeboden de zaak schriftelijk af te doen. De partijen krijgen dan een extra schriftelijke ronde. Als daar geen gebruik van wordt gemaakt, dan zal later eenmondelinge behandeling worden gepland. Wanneer daar sprake van kán zijn, is op dit moment nog helemaal niet duidelijk.

Gespannen voet

We merken dat de aanpak zelfs wel eens op gespannen voet kan staan met het fundamentele grondrecht in een zaak die jou aangaat om op een faire manier te worden gehoord. Strafrechtadvocaten trokken al in een vroeg stadium aan de bel. Maar ook wij, familierechtadvocaten, stuitten op kwesties waarin coronamaatregelen met zich kunnen brengen dat er zonder dat je er zelf ook maar een woord over hebt kunnen zeggen, ingrijpende beslissingen worden genomen. Met een beroep op ‘coronamaatregelen’ kan bijvoorbeeld een onder bewindstelling worden uitgesproken zonder de betrokkene vooraf te horen.

Ook rechters kampen met de beperkingen die corona hen oplegt. In recente uitspraken wordt dat uitdrukkelijk overwogen en vormt dat aanleiding om dan maar een tijdelijke maatregel te nemen. Het woord ‘tijdelijk’ betekent echter niet voor de duur van een paar weken, maar eerder voor de duur van een aantal maanden, in de verwachting dat dan een fysieke zitting wel mogelijk zal blijken te zijn.